ZURL - układ polityczno-wojskowy między Ukraińską Republiką Ludową, a Polską



Pod koniec I wojny światowej, wobec klęski militarnej państw centralnych, w tym wielonarodowej monarchii austro-węgierskiej, zaistniały warunki do odzyskania lub uzyskania niepodległości przez wiele narodów Europy Centralnej i Wschodniej.

Na początku października 1918 parlamentarna reprezentacja ukraińska postanowiła zwołać do Lwowa mężów zaufania ze wszystkich ukraińskich ziem Austro-Węgier - wschodniej Galicji, Bukowiny, Rusi Zakarpackiej. 19 października 1918 na zjeździe we Lwowie ukonstytuowała się Ukraińska Rada Narodowa. Przyjęła ona rezolucję o utworzeniu państwa ukraińskiego (jako części federacyjnej monarchii austriackiej), w którego skład miała wejść wschodnia Galicja po wraz z Łemkowszczyzną; poza tym odrzucono "roszczenia" Rady Regencyjnej do "księstw ukraińskich" - halickiego i włodzimierskiego.

Zachodnioukraińska Republika Ludowa proklamowała niepodległość 1 listopada 1918, po zajęciu przez ukraińskie oddziały wojskowe najważniejszych gmachów publicznych i obiektów wojskowych Lwowa. Jednakże miała to być państwowość w ramach państwa austriackiego. Przewodniczącym Ukraińskiej Rady Narodowej został Jewhen Petruszewycz. Prawne podstawy państwa określała przyjęta 13 listopada 1918 Tymczasowa ustawa zasadnicza o niezależności państwowej ziem ukraińskich byłej monarchii austro-węgierskiej (konstytucja ZURL).

ZURL pretendowała do władzy na następujących obszarach należących do austriackich krajów koronnych Galicji i Lodomerii oraz Bukowiny oraz węgierskich komitatów Szepes (Spisz), Sáros (Szarysz), Zemplén (Zemplín), Bereg, Ugocsa i Máramaros – zgodnie z mapą „Ethnographische Karte der österreichischen Monarchie” Karla Czerniga. Przy tym Bukowina i ziemie dawnego Królestwa Węgier zostały w krótkim czasie zajęte przez wojska rumuńskie, węgierskie i czechosłowackie. Ponieważ ZURL miało obejmować ziemie sporne między Polakami a Ukraińcami w Galicji (granice etniczne były niemożliwe do ustalenia), państwo to od razu znalazło się w stanie wojny z oddziałami polskich ochotników w Galicji Wschodniej, a w konsekwencji ich wsparcia przez regularne Wojsko Polskie ( tzw. odsiecz przemyska) - wojny z odrodzonym państwem polskim. W wyniku zaciętych walk Polacy jeszcze w listopadzie, po wycofaniu wojsk ukraińskich przejęli kontrolę nad Lwowem i rząd zachodnioukraiński przeniósł do Tarnopola, a następnie do Stanisławowa. W styczniu 1919 zawarta została unia ZURL z Ukraińską Republiką Ludową. W maju 1919 Ukraińska Armia Galicyjska wspólnie z oddziałami URL oraz wojskami carskimi (Armia Ochotnicza) Denikina wyruszyły, aby wesprzeć antybolszewickie powstanie na wschodniej Ukrainie. Ofensywa była jednak nieudana i w grudniu bolszewicy zajęli Kijów.

Terytorium do którego pretendowała ZURL

ZURL zakończyła istnienie 16 lipca 1919, kiedy ostatnie oddziały Ukraińskiej Armii Galicyjskiej zostały wyparte po ciężkich walkach (Jazłowiec) przez ofensywę Wojska Polskiego za Zbrucz. Emigracyjny rząd ZURL działał w Wiedniu do 1923 roku, kiedy stało się jasne, że starania o korzystną dla Ukraińców decyzję Ententy są bezskuteczne. Warto dodać, że przywódcy ZURL nie wykazywali żadnych chęci do rozmów z Polakami, ani też rządem polskim. Nie szukali porozumienia także ze Ententą, której delegacja pośredniczyła w rozmowach o zawieszenie broni. Prezentowali skrajną postawę nie do przyjęcia dla strony polskiej, której podstawą była granica na Sanie (Lachy za San). Nie dostrzegali także niebezpieczeństwa ze strony czerwonej Rosji, mimo, że Symon Petlura nalegał na rozejm z Polakami, a delegaci Ukraińców galicyjskich brali udział w negocjacjach Andrija Liwickiego prowadzonych jesienią 1919 r. w Warszawie i zakończonych sojuszem polsko-ukraińskim z kwietnia 1920 r. Delegaci Petruszewycza wycofali się z rozmów po zgodzie Petlury na cesje terytorialne na rzecz Polski w Galicji.

Odmowa ukraińskich działaczy państwowych i wojskowych ZURL zawarcia w roku 1920 kompromisu terytorialnego z Polską i wsparcia organizacyjnego i kadrowego Ukraińskiej Republiki Ludowej w czasie wyprawy kijowskiej 1920 r była jedna z najistotniejszych przyczyn tego, że niepodległe demokratyczne państwo ukraińskie (URL) po 1920 r. nie przetrwało.

Tekst za Wikipedią

Ukraiński ruch narodowy rozwijał się dwutorowo. Jednym jego ośrodkiem była Galicja Wschodnia: tu ukraińscy narodowcy skonfliktowani byli z Polakami, niepodległość zamierzali uzyskać w oparciu o Austro-Węgry. Inaczej w Naddnieprzu, gdzie tamtejsi działacze zrazu nie wychodzili poza postulaty autonomii w ramach Rosji, ale gdzie i stosunek do Polaków był życzliwszy. W rezultacie w czasie rewolucyjnej zawieruchy 1917-1919 ukształtowały się dwa państwa ukraińskie: Zachodnio-Ukraińska Republika Ludowa (prezydent J. Petruszewycz) na terenie dawnych Austro-Węgier i Ukraińska Republika Ludowa (kierowana przez Ukraińską Centralną Radę, której prezesem był Wołodymyr Wynnyczenko) na obszarach wchodzących w skład imperium rosyjskiego. Ich stosunek do Polski różnił się znacznie.

III Uniwersał Centralnej Rady Ukraińskiej zapowiadał przyznanie autonomii narodowej ;narodom wielkorosyjskiemu, żydowskiemu, polskiemu i innym na Ukrainie. W ramach Centralnej Rady funkcjonował Sekretariat do Spraw Międzynarodowościowych z podsekretariatami polskim, rosyjskim i żydowskim. Nic więc dziwnego, że na tzw. Wielkiej Ukrainie Polska Organizacja Wojskowa opowiedziała się po stronie ukraińskiej w czasie walk z bolszewikami w listopadzie 1917 i lutym 1918 r., wsparła też powstanie ukraińskiego Dyrektoriatu przeciw prorosyjskiemu hetmanowi w listopadzie 1918 r. Natomiast ZURL znalazła się w stanie wojny z Polakami zanim jeszcze Polska odzyskała niepodległość. W obliczu klęsk URL i ZURL zawarły w styczniu 1919 r. unię (choć faktycznie Haliczanie nadal prowadzili samodzielną politykę).

24 maja Dyrektoriat URL zawarł ugodę polityczno-wojskową z Polską (delegacja ukraińska zgodziła się na cesję Galicji Wschodniej na rzecz Polski), 16 czerwca podpisany został formalny rozejm. Bazą Ukraińskiej Armii Ludowej (UNA) stał się rejon Czartoryska i Kamieńca Podolskiego. W listopadzie teren ten został obsadzony przez Wojsko Polskie, a Petlura wyjechał do Warszawy, by tam prowadzić negocjacje z polskimi władzami. Na polską stronę przeszło ponad 8 tys. żołnierzy ukraińskich, których potraktowano jako ochotników wojskowych obcej przynależności państwowej. W lutym 1920 r. rozpoczęto odtwarzanie jednostek ukraińskich: w Brześciu Litewskim 6. dywizji (płk Marko Bezruczko), w Kamieńcu Podolskim brygady płk. M. Szapowała (później przekształconej w 2. dywizję pod komend. O. Udowyczenki). 21 kwietnia 1920 r. Rzeczpospolita oficjalnie uznała Ukraińską Republikę Ludową, 22 kwietnia podpisany został traktat polsko-ukraiński a 24 konwencja wojskowa. W myśl traktatu granica między Polską a Ukrainą przebiegać miała mniej więcej tak, jak to później ustalił pokój ryski. Obie strony zobowiązały się do niezawierania z państwami trzecimi układów wymierzonych przeciw drugiej stronie, jak również udzieliły wzajemnych gwarancji praw mniejszościom narodowym. Ukraińskie urzędy wznowiły działalność w Kamieńcu Podolskim, przewidywano jednak (wobec słabości armii ukraińskiej) przejściową okupację Ukrainy przez siły polskie. Traktat uzupełniały ustalenia gospodarcze, co stwarzało podstawy do zaistnienia w przyszłości trwałej osi Warszawa-Kijów. W ten sposób urzeczywistniona być mogła koncepcja hetmana Iwana Wyhowskiego, współtwórcy Unii Hadziackiej (1658 r.).

Celem najbliższym było wszakże współdziałanie przeciw bolszewikom. W kampanii kijowskiej 1920 r. oprócz sił polskich uczestniczyły też oddziały UNA: 2. dywizja gen. Udowyczenki (3904 żołnierzy), 6. dywizja płk. Bezruczki (2125 żołnierzy) i powracająca z zimowego rajdu na tyły wroga grupa gen. Omelianowycza-Pawlenki (6347 żołnierzy). Zwycięstwa sił sprzymierzonych pozwoliły na przeniesienie 17 maja władz URL do Kijowa. Rychło okazało się jednak, że nie cieszą się one zaufaniem ukraińskiego chłopstwa – dowodnym tego znakiem był fakt, że do UNA udało się zmobilizować zaledwie 2-4 tys. ludzi Mimo to stan sił ukraińskich wzrósł w sierpniu 1920 r. do ponad 21 tysięcy żołnierzy.

Brak wsparcia miejscowej ludności był zasadniczą przyczyną klęski wyprawy kijowskiej a co za tym idzie – upadku Ukraińskiej Republiki Ludowej. Żołnierze Petlury nie odstąpili jednak swych polskich sojuszników. Wycofawszy się w porządku, bronili Dniestru od Zaleszczyk po Halicz; swe pozycje utrzymali aż do rozpoczęcia polskiej kontrofensywy. Zamościa broniła przed konnic. Budionnego w sierpniu 1920 r. m.in. ukraińska 6. dywizja, obron. dowodził płk Bezruczko. W chwili zakończenia działań wojennych siły UNA, rozciągnięte od Baru do Jampola, liczyły 17,5 tys. żołnierzy. Ponadto w skład poleskiego zgrupowania Bułaka-Bałachowicza wchodziła ukraińska brygada atamana Iskry-Łochwyćkiego.

Preliminaria pokojowe, podpisane w Rydze 12 października 1920 r., nie uwzględniały jednak Ukraińskiej Republiki Ludowej (co wiązało się z przewag. niechętnych Ukraińcom endeków w polskiej delegacji). W tej sytuacji Petlura wydał rozkaz, aby oddziały UNA posunęły się jak najdalej na wschód. Korzystają tu z pomocy Polaków: zawieszenie broni weszło w życie dopiero 18 października (żeby oddziały ukraińskie i białoruskie mogły wyruszyć poza linię frontu), a polska kawaleria zaatakowała w tym czasie Korosteń. Ukraińcy otrzymali też 40 wagonów sprzętu od Polski. Pod dowództwem ppłk. Sławka sformowana została ponadto Grupa Ochotnicza (1200 Polaków pochodzących z Ukrainy), która w listopadzie toczyła walki u boku Ukraińców. Pozwoliło to sowieckiemu dyplomacie Joffemu stwierdzić, że Polska prowadzi “zamaskowaną wojnę przeciw Rosji sowieckiej”. Na 11 listopada ukraińskie dowództwo zarządziło ofensywę, która jednak została uprzedzona atakiem bolszewików. W tych warunkach ofensywa UNA załamała się i już 21 listopada większość sił ukraińskich przekroczyła Zbrucz. Internowano 195 tys. wojskowych Ukraińców. Petlura osiada zrazu w pałacu Sanguszków w Gumniszkach, pracownicy instytucji URL koncentrują się w Tarnowie, Częstochowie i Warszawie. Przez pewien czas działa tajny rząd Republiki. W 1924 r. Petlura wyjechał do Paryża, gdzie dwa lata później zabity został przez żydowskiego emigranta S. Schwartzbardta.

Po raz ostatni zerwali się do walki Ukraińcy rok później. Ukraiński Sztab Powstańczy gen. Jurija Tiutiunnyka zorganizował trzy grupy, które w październiku i listopadzie starały się przedrzeć na Podole. Pod naciskiem Armii Czerwonej, zdziesiątkowane, powracają one jednak za granicę polską

 Konwencja wojskowa między Rzeczpospolita Polska a Ukraińska Republika Ludowa 24.04.1920
 Odezwa Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego do mieszkańców Ukrainy 26.04.1920
 Odezwa Symona Petlury do narodu Ukrainy 26.04.1920
 Umowa między rzadem Rzeczypospolitej Polskiej a rzadem Ukraińskiej Republiki Ludowej 21.04.1920
 Wiecej informacji o zołnierzach Semena Petlury
 IDEA RESTYTUCJI UKRAIŃSKIEJ REPUBLIKI LUDOWEJ (1920-1939)
 ZURL pochod na Kijow i Odesse

 Zasob Archiwalny 3YHP
Orginał tekstu Zakorzenie Numer specjalny Wszystkie dzieci Rzeczpospolitej

Західно-Українська Народна Республіка

Розвал Австро-Угорської імперії призвів до утворення на території Галичини в листопаді 1918 Західно-Української Народної Республіки (ЗУНР). Однак поляки, яким до розділу Польщі у 18 сторіччі належала Галичина, не збирались з цим миритися. Місцеві поляки підняли повстання і звернулись по допомогу до Уряду Польщі, який направив до Галичини війська – почалася Польсько-Українська війна.

Основою армії ЗУНР, яка мала назву Галицька Армія (ГА) (після переходу на бік білих її було перейменовано в Українську Галицьку Армію (УГА)), став Легіон УСС та українці з місцевих запасних частин Австро-Угорської армії, підсилені добровольцями з цивільного населення. Основною бойовою одиницею ГА став курінь; декілька куренів піхоти та батарей артилерії зводились в групи. У грудні 1918 ці групи були підпорядковані єдиному командуванню – Начальній Команді, а у січні 1919 зведені в 3 корпуси: 1-й складався з 5-ї, 6-ї, 9-ї та 10-ї бригад, 2-й – з 1-ї (УСС), 2-ї, 3-ї та 4-ї бригад, 3-й – з 7-ї, 8-ї, 11-ї, 12-ї та Гірської бригад. Кожна бригада мала 2-5 куренів, 1 гарматний полк (3-5 батарей по 4-6 гармат) та допоміжні частини, а іноді ще й відділи кінноти. У квітні 1919 бригади 2-го корпусу були реорганізовані в 2 піші полки (по 3 куреня) та 1 гарматний полк. У червні 1919 ГА сформувала нові корпуси (4-й та 5-й) та бригади (14-а – 21-а), але швидко мусила їх розформувати через брак людей та зброї (залишилась лише 14-а бригада).

Бойові дії йшли насамперед навколо Львова, який вдалося захопити полякам під час повстання. Незважаючи на всі спроби українців, полякам вдалося його втримати, а в квітні 1919 перекинута на галицький фронт т.зв. “Блакитна армія” польських військ, сформована у Франції, розпочала наступ і відкинула ГА до р. Збруч. Хоча у червні українцям вдалось перейти у контрнаступ (т. зв. “Чортківська офензива”), поляки швидко його відбили і змусили ГА остаточно відступити за Збруч у липні 1919. Тоді вона нараховувала бл. 20000 багнетів та 800 шабель, понад 500 кулеметів та 160 гармат (разом бл.50000 чол.).

Цікаво, що Гірська бригада та деякі інші частини 3-го корпусу під час польського наступу відступили на територію Закарпаття, де допомагали чехам воювати з “червоними” угорцями. Чехословацька Армія реорганізувала ці війська в “Українську бригаду” та тримала напоготові, побоюючись конфлікту з Польщею. Лише на початку 20-х рр. її було розформовано.

Головні сили ГА разом з військами УНР воювали проти червоних та білих військ, але союз Директорії з поляками привів до переходу ГА на бік білих, які не мали територіальних претензій щодо Галичини. Перехід відбувся за умови, що УГА не буде воювати проти армії УНР. Але на той час білі армії відступали по всьому фронту, і у січні 1920 УГА перейшла вже на бік червоних, став Червоною УГА. РСЧА реорганізувало ЧУГА, поріділу від боїв та тифу, у 3 бригади: 1-у – з частин 2-го корпусу, 2-у – з частин 1-го корпусу, 3-ю – з частин 3-го корпусу. Ці бригади вирушили на фронт і були розділені між дивізіями 14-ї армії РСЧА, але після початку польського наступу 2-а і 3-а бригади перейшли на бік поляків, а 1-а бригада здалась після нетривалого бою. Бійців ЧУГА поляки інтернували, але деякі пізніше вступили до 5-ї дивізії Війська УНР. Однак під час відступу української армії в Галичину багато з них дезертирували до Чехословаччини.


Giełda samochodowa, Domy, Baza ogłoszeń, Staże i praktyki, Agroturystyka, Randki, Wymiana linkami, Otwarty katalog stron, Search engine, Szablony stron, Artykuły do przedruku, Free professional website, Darmowe strony www, Darmowe artykuły do przedruku, Darmowe artykuły, Link Popularity, Wymiana linków, Automated links exchange, Wzory pism i umów,